Тахпах кибірлері
Тадар чонның ӧӧн оңдайын кӧзітчеткен, тілнің пайын паза кізінің сағызын пӧзік синге кӧдірчеткен, айтыста айтхан тахпах.
Пӱӱн «тахпах» сӧсті кем пілбинче, че іди дее полза, мин сірерні тахпах істінзер кирібізем. Нимедір ол тахпах, кем аның кӱзін пӱӱн тадар чонның аразында пик холда тутча тирге чарир? Хайдағ туста ол сарналча, кем ол тахпахчы?
Сарнал таа чатса ол сарын нимес, ойнал таа чатса ол ойын нимес. Тахпах ол чонның харағы, аның сағызы, полған на тустың омазы, хайзын оңнап сарнап айтчаңнар тахпахчылар. Йа, мының алнында полған на кізі тахпах сарнаҷаң.
Ыраххы чолға парчатхан кізі позының соонда, туған-чағыннарына алай хынызына, позының тахпағын артыс салҷаң, андағ кибір полчаң. Тахпах ол тіріг сӧснең палғалыстығ ниме, аның ээзі сын чирзер парыбысса даа, тахпах чонда ӱр чуртаҷаң, сағысха, тілге хаап парып, чонда хала парча тахпах.
Ӏди дее полза, тахпахты олаңай кізі сарнап полбас, мында ӧткін сағыстығ, пай тілліг, паза кӧг сарын оңдайын оңнапчатхан талааннығ кізі кирек, нӧзе.
Аннаңар чонда тахпах ээзін улуғлаҷаңнар паза аннаң хорыхчаңнар. 🙂
Тахпахчының тілі хазыр, тілге хаптырып алза сині, ӧл тее халарға айабассың.
Чон пайы. Айтыс
Тахпах — ол килкім пӱдістіг чонның пайы, айтысха иң артыхтар аралазарға чыылҷаңнар. Тун пайрамда прай тадар чирінең чыылысхан чон сахтаҷаңнар кӱрес мариин, тас кӧдірҷең мариин, ат чарызын, кӧк пӱӱр мариин. Мирген адына турысчаң марығны, мында ух-чаа тиріглерінең атчаң иң артығын талирлар.
Че, иң хынып сахтаҷаңнар тахпах мариин — Айтысты. Ана пу марығда иң кӱстіг сӧстіг, ӧткін сағыстығ марығҷылар, чонның алнынзар сыхчалар. Чонның сағызын хайнадып, хатхы-кӱлкее тартып, сӧстең сӧс пылазып, хыйғазын кӧзітчелер марығҷылар.
Тадар тойына хайди даа саблығ тахпахчыны хығырҷаңнар, аның сӧзі аарлыға турҷаң, аның алғыстаан сӧстері алтыннаң аарлығ полҷаң.
Пӱӱнгі кӱнде, улуғлар чоохтарынаң піс тадар тілінің кибірліг сӧстерінде 80% сӧс чідір салғабыс. Халған даа сӧстерінің тузазын читіре чахсы оңнабинчабыс.
Анзы хорғыстығ, нӧзе. Тахпахты хайди даа кӧдірерге кирек, сценада ла нимес, олаңай чуртаста, ибде, тойда, пайрамда.
Полған на тадарға сағысха тӱзерге кирек — хайди позының чуртазына тахпах оңдайын кир саларға.
Тахпах ол олаңай кӧӧ, сарын, алай сӧс нимес, хыйға даа сағыс тахпахха турбинча — тахпах ол тадар чонның ӧзені. Аннаңар тахпах чох піс тее чоғылбыс .
ТАХПАХ
Ағарып турған ах тасхылны мин дее аспазам, чон азар.
Абахай турған хыс чахсыны мин дее албазам, чон алар.
Инеп тӱскен хазыр суғны мин дее киспезем, чон кизер
Илнең сыххан хыс чахсыны мин дее тутпазым, чон тудар.
